Karta katalogowa książki

na przykładach reprezentacji treści w katalogach bibliotecznych i bibliografiach

Praca bibliotekarzy i pracowników informacji jak również jej rezultaty są na ogół postrzegane jako neutralne aksjologicznie, światopoglądowo, obiektywne. Zapomina się, że wszyscy jesteśmy osadzeni w społeczeństwach i systemach kulturowych, które, choć niekiedy niezauważenie, ale kształtują nasze postawy i zachowania. Słowniki pojęciowo-terminologiczne powszechnie wykorzystywane do indeksowania i wyszukiwania informacji są wykreowanym obrazem rzeczywistości ze wszystkimi tej kreacji zaletami i wadami, są zatem narzędziami deskrypcji, ale i interpretacji, zawsze mniej lub bardziej skażonymi wpływami lokalnej, choć szeroko rozumianej, kultury. Odbijają pewien obraz świata, świadomie lub nie, wyselekcjonowany spośród wielu dostępnych. W pracy na tle ogólniejszej refleksji językoznawczej i metanaukowej przeanalizowano kilka przykładów językowo-kulturowego kreowania obrazu świata w katalogach bibliotecznych.

Ze wstępu

Celem mojej wypowiedzi jest analiza przykładów zniekształceń (lub pozornych zniekształceń), którym ulega informacja w procesach reprezentacji treści obiektów rejestrowanych w katalogach bibliotecznych i w bibliografiach. Z bogatej palety problemów, świadomych manipulacji i dezinformacji, nieświadomych konsekwencji własnych przekonań co do posiadanej wiedzy, umiejętności, obiektywności itp. wybrałam dwa zagadnienia, tj. manipulowanie doborem informacji przyjmujące postać tzw. bibliografii zalecających oraz cztery przykłady haseł indeksujących, których postać językowa jednocześnie reprezentuje i kształtuje określone postawy i przekaz społeczny1. Fundamentem ideowym pracy bibliotekarza, bibliografa, dokumentalisty jest ‘dostępność’ i ‘neutralność’. W kategorii dostępności mieści się zarówno tworzenie kolekcji jak i intelektualnych punktów dostępu do niej. Nie da się ukryć, że to rozległe pole do zniekształcania intencji autorów (świadomie lub z powodu na przykład nierozumienia tekstu), cenzurowania, uprawiania dezinformacji, manipulacji i propagandy.